سرورها یکی از اجزای سخت افزاری شبکه هستند که بیشتر برای ایجاد شبکه های کلاینت سروری استفاده می‌شوند سرور ترکیبی از سخت افزار کامپیوتری و سیستم عامل است که منابع مختلفی مانند رم، فضای ذخیره سازی، پردازنده و … را برای کاربران داخل شبکه آماده میکند. در این مطلب شما خواهید دید که سرور چیست و چگونه به فعالیت می پردازد. همچنین کاربردهای یک سرور را نیز به طور مفصل توضیح خواهیم داد.
می‌توان گفت سرور کامپیوتری است با هاردها و رم ها و پاورهای زیاد و قدرتمند. سرورها از پیدایش شان تاکنون تغییرات زیادی داشته‌اند. تفاوت سرورها در طراحی ظاهری آنها و ترکیب سخت‌افزارهای داخل آن است ظاهر سرورها در نحوه قرارگیری آنها در فضای داخل رک تاثیرگذار است و این رک در اتاق سرور قرار می‌گیرند.
سرور چیست؟
سرور، دستگاه یا برنامه کامپیوتری است که برای برنامه های دیگر کامپیوتری و کاربرانش که کلاینت نام دارد، سرویس و دیتا فراهم میکند. سرور یعنی دستگاهی که روی شبکه، درخواست ها – Request ها را قبول کرده و پاسخ می‌دهد. دستگاهی که درخواست می‌دهد (کلاینت)، پاسخش را از سرور می‌گیرد. سرور از کلمه Serve به معنی ارایه دادن و خدمت کردن و سرو کردن گرفته شده پس سرور به کلاینت سرویس می‌دهد.
در شبکه محلی، سرور به سوییچ یا روتر وصل می‌شود و این سوییچ و روتر به همه کامپیوترهای شبکه وصل است در نتیجه این کامپیوترها می‌توانند از سرویس ها و قابلیت های سرور استفاده کنند مثلا وب گردی، چک کردن ایمیل، ارتباط با دیگر کاربران و …
وقتی به شبکه وصل می‌شوید، به سرور و قابلیت های آن دسترسی خواهید داشت مثلا با وب سرور می‌توانید به سرور وصل شوید و وب سایب ببینید، سرچ کنید و با دیگر کاربران شبکه ارتباط برقرار کنید.
در دیتاسنترها به سیستم کامپیوتری که برنامه های سروری را اجرا میکند سرور می‌گویند. در اینترنت، به سیستم کامپیوتری که درخواست ها را دریافت و اطلاعات درخواستی را به کلاینت ارسال میکند، سرور می‌گویند.
سرور اینترنت هم شبیه به شبکه محلی کار میکند اما خب در مقیاس بزرگتر. در این حالت به سرور، IP Address تخصیص داده می‌شود و کاربران برای اتصال، از نام دامنه Domain Name استفاده می‌کنند. با اتصال به نام دامنه مثلا adminkala.com، این نام توسط DNS به آی پی آدرس ترجمه می‌شود. نام دامین کار را برای کاربران راحت تر میکند به هر حال به یاد داشتن یک اسم خیلی راحت تر از به خاطر سپردن عدد آی پی آدرس است. نام دامنه اصولا بدون تغییر می‌ماند حتی اگر IP آدرس تغییر کند.
کاربردهای سرور
برویم به سراغ اینکه کار سرور چیست و اصولا سرور چه کاربری دارد. کار سرورها مدیریت منابع شبکه است مثلا می‌توان سرور را برای دسترسی به شبکه و کنترل دسترسی ها، ارسال و دریافت ایمیل، مدیریت جابهای پرینت، و یا هاست وب سایت، راه اندازی کرد. انواع مختلف سرور با قابلیت ها و کاربردهای مختلف وجود دارد. بیایید سرور را با حمل و نقل مقایسه کنیم. دوچرخه، یک نفر را جابجا میکند، ماشین چهار نفر را، اتوبوس ۵۰ نفر، و هواپیما ۵۰۰ نفر را جابجا میکند. تمام این ابزار، جزو وسایل حمل و نقل حساب می‌شوند ولی با ظرفیت ها و قابلیت های متفاوت.
کار سرور مدیریت منابع شبکه است و دقیقا به همین دلیل هم سرور نامیده شده‌اند.
سرور چگونه کار میکند؟
اینکه سرور چگونه کار میکند کاملا بستگی به این دارد که برای چه منظوری از سرور استفاده می‌کنید.
سرور هم به ماشین فیزیکی و هم ماشین مجازی و هم نرم افزاری که سرویس های سروری فراهم میکند، گفته می‌شود.
در ادامه به بررسی سرور فیزیکی، سرور مجازی و نرم افزار سرور می‌پردازیم.
سرور فیزیکی چیست؟
کامپیوتری و سروری است که برای اجرای نرم افزار سروری استفاده می‌شود.
سرور مجازی چیست؟
سرور مجازی بخشی از سرور فیزیکی است که ویژگی های سرور کامل را دارد. سیستم عامل و برنامه های سرور مجازی روی خود سرور مجازی نصب می‌شود. این سرور مجازی یا همان ماشین مجازی، مستقل از دیگر ماشین مجازی هایی است که روی همان سرور فیزیکی وجود دارند.
سرور اختصاصی چیست؟
همان طوز که از نام سرور اختصاصی یا Dedicated Server برمی‌آید، اگر سروری مخصوص یک شرکت، هاست شود، امکان دسترسی به آن سرور فقط و فقط در دست همان شرکت است و این سرور اختصاصی با دیگر کلاینت ها به اشتراک گذاشته نمی‌شود. مثلا شرکتی فروشگاه آنلاینش را روی این سرور اختصاصی راه می‌اندازد و هیچ کس دیگری نمی‌تواند به این سرور دسترسی یابد.
سرور اختصاصی معمولا این اجازه را به کلاینت می‌دهند که چه سخت افزار و چه سیستم عامل را روی آن نصب کند. گاهی حتی سرویس ادمینی هم به کلاینت داده می‌شود تا کلاینت، دیگر نگران سرورش نباشد. تامین کننده ی سرویسِ سرور اختصاصی در تامین و نگهداری سرور، سرویس هایی ارایه می‌دهد. مثلا:
- آپدیت سیستم عامل
- آپدیتاپلیکیشن های نصب شده
- مانیتورینگ سرور و اپلیکیشن ها
- نگهداری فایروال
- جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به سرور
- بکاپگیری دیتا
- Disaster Recovery
کلاینت هزینه این سرور اختصاصی را به صورت ماهیانه یا فصلی یا سالیانه به شرکت هاستینگ پرداخت میکند.
سرور vps چیست؟
سرور خصوصی مجازی یا VPS در واقع سرور مجازی است که به صورت سرویس به فروش می‌رسد. سرور VPS می‌تواند سیستم عامل خودش را اجرا کند و هر نرم افزاری که می‌خواهد را روی آن نصب کند. هزینه سرور مجازی خصوصی از سرور مجازی کمتر است و ایجاد و پیکربندی آن هم راحت تر است.
نرم افزار سروری و سیستم عامل سرور چیست؟
سرورها حداقل به دو نرم افزار نیاز دارند: یکی سیستم عامل و دیگری برنامه ها.
سیستم عامل به عنوان پلتفرمی برای اجرای برنامه سروری استفاده می‌شود. مثلا سرور دیتابیس، برنامه دیتابیس را اجرا میکند و یا ایمیل سرور برنامه ایمیل را. سیستم عامل، دسترسی به منابع سخت افزاری و ارایه سرویس ها برای برنامه ها و برقراری ارتباطات تحت شبکه را انجام می‌دهد. سیستم عامل، مبنای برقراری ارتباط با اپلیکیشن سروری است و مواردی مانند آی پی آدرس و نام دامین، در سطح سیستم عامل انجام می‌شود.
ویندوز سرور و لینوکس از جمله سیستم عامل های سروری است.
سرور لینوکس
Linux Server سرور لینوکس نسبت به دیگر سیستم عامل های سروری ارجحیت دارند چون لینوکس در زمینه امنیت، انعطاف پذیری و پایداری، شهرت دارد. برخی لینوکس سرورها عبارتند از: CentOS و Ubuntu Server و Gentoo و Debian و Slackware و غیره.
لینوکس بهترین گزینه برای سرورهای عملیاتی است چرا که نیازی به رابط کاربری گرافیکی ندارد و تمام دستوریات از طریق کامند پرامپ انجام می‌شود. در نتیجه حداکثر کارایی را در سیستم خواهید داشت. در ادامه برخی از مزایای لینوکس را می‌خوانید:
- ثبات و Stability: نیازی به ریبوت دوره‌ای برای بالا نگهداشتن کارایی ندارد. سیستم های لینوکسی اگر به درستی کانفیگ شوند، تا وقتی سخت افزارها خراب نشوند یا سیستم خاموش نشود، کار می‌کنند.
- کارایی: لینوکس کارایی بالایی در شبکه و سرورها فراهم می‌کنند و امکان مدیریت تعداد زیادی کاربر را دارند.
- امنیت: لینوکس امنیت فوق‌العاده‌ای دارد و در زمینه ویروس و دسترسی های غیرمجاز بسیار عالی عمل میکند.
- شبکه بندی: ویژگی های خاصی را در شبکه بندی ارایه می‌دهد و شما می‌توانید شخصی سازی خودتن را روی آن داشته باشید.
- انعطاف پذیری: به دلیل متن باز بودن لینوکس، سورس کد ها در دسترس هممه کاربران قرار دارد و کاربران می‌توانن بر اساس نیازشان آن را شخصی سازی کنند.
- پشتیبانی فنی: لینوکس بهترین پشتیبانی فنی را ارایه می‌دهد.
- مالتی تسکینگ: MultiTasking یا همان امکان اجرای همزمان چند برنامه و تسک، در لینوکس وجود دارد.
- بدون خرابی و Downtime: آپدیت ها بدون نیاز به خاموش شدن سیستم انجام می‌شود و سرورهای لینوکس به ندرت نیاز دارند تا برای اصلاح خطا و تکمیل آپدیت، ری استارت شوند. این به معنی عدم وجود Downtime در سرور لینوکس است.
سرور ویندوز
Windows Server به سیستم عامل هایی که مایکروسافت برای استفاده در سرور ارایه داده گفته می‌شود.
پس ویندوز سرور نام برند گروهی از سیستم عامل های سروری است که توسط مایکروسافت عرضه شده و سیستم عامل های ویندوزی تحت برند ویندوز سرور هستند. انواع نسخه ویندوز سرور عبارتند از:
- Windows Server 2003
- Windows NT 3.1 Advanced Server
- Windows NT 3.5 Server
- Windows NT 4.0 Server
- Windows 2000 Server
- Windows Server 2003
- Windows Server 2008
- Windows Server 2016
- Windows Server 2019
نرم افزار مدیریتی سرور
برای مدیریت سخت افزارهای سرور از نرم افزار استفاده می‌شود که برای مدیریت و مانیتورینگ سرور کاربرد دارد و مستقل از سیستم عامل سرور است. با نرم افزار مدیریتی سرور می‌توانید از راه دور به سرور وصل شوید، سیستم عامل نصب کنید، سرور را روشن و خاموش کنید و مانیتورینگ سلامت سرور را انجام دهید.
معرفی اجزای سخت افزاری سرور
سرورها از اجزای مختلفی ساخته شده‌اند. در سطح سخت افزار، کیس های رکمونت و ایستاده وجود دارد که بورد سرور، منبع تغذیه، یک یا چند CPU، رم، هارد، کارت شبکه، کارت کنترلر، باتری و … در آن قرار می‌گیرد.
بسته به کاربردی که از سرور انتظار دارید باید سخت افزارهای مناسب آن را هم فراهم کنید مثلا در وب سرور باید اسکریپت ها به صورت بلادرنگ اجرا شوند در نتیجه نیاز به CPU سریع و رم کافی داریم تا بدون کاهش سرعت بتوان مود را مدیریت کرد. و یا مثلا در فایل سرور باید یک یا چند هارد پرسرعت و یا SSD داشته باشیم تا خواندن و نوشتن دیتا با سرعت انجام شود. و یا مثلا در سرور اختصاصی یا Dedicated Server باید رم با کارایی بالا، پردازنده بسیار سریع و چندین هارد با ظرفیت بالا، منبع تغذیه افزونه، اتصال به چند شبکه و چند سرور نیاز داریم. صرف نظر از نوع سرور باید توجه داشته باشید که اتصال شبکه‌ای سریعی داشته باشید چرا که تمام دیتاها از طریق این اتصالات منتقل می‌شوند.
استفاده از سرور به جای کامپیوتر
آیا می‌شود از سرور به جای کامپیوتر استفاده کرد؟ البته که پاسخ مثبت است.
برخی کامپیوترهای دسکتاپی را می‌توان با افزودن برنامه مناسب به سرور تبدیل کرد مثلا کامپیوتر را به فایل سرور و پرینت سرور و … تبدیل کرد اما باید بدانیم که محدودیت هایی که کامپیوترها برای تبدیل شدن به سرور دارند بسیار زیاد است. مثلا دسکتاپ ها نمی‌توانند بیش از یک سی پی یو داشته باشند و یا ظرفیت و ویژگی اصلاح خطا در حافظه را پشتیبانی کنند. سرور برای ارایه سرویس باید ۲۴ ساعته روشن باشد و به محض خاموش شدنش تمام سرویس ها دان می‌شود. افزونگی و Redundant از دیگر ویژگی هایی است که سرورها دارند. افزونگی باعث می‌شود حتی اگر قطعه سرور خراب شود، سرویس ها دان نشود.
بنابراین اساسا سخت افزار به کار رفته در سرورها با سخت افزار به کار رفته در کامپیوتر ها متفاوت است و این تفاوت ناشی از ماهیت استفاده و کاربرد هر یک است.
برخی ویژگی‌های سرور در مقایسه با کامپیوترها عبارتند از:
- آپدیت سخت افزار و نرم افزر بدون نیاز به ری استارت و ریبوت
- قابلیت بکاپگیری پیشرفت: از آنجایی که سرورها دارای نقش و وظیفه اصلی در شبکه هستند باید همواره از اطلاعات آنها بکاپ گرفت و یا در فضایی دیگری خارج از سرور اطلاعات را ذخیره کرد.
- سرعت و کارایی بالا در شبکه
- انتقال دیتا بین دستگاه ها بدون اینکه کاربر متوجه شود.
- امنیت بالا و حفاظت از دیتا و حافظه
برخی سیستم عامل های سروری مخصوص سرور است و اصولا روی کامپیوتر شخصی قابل استفاده نیستند اما برخی دیگر را می‌توان هم روی سرور و هم نسخه های دسکتاپی استفاده کرد.
کانفیگ سرور چیست
گفتیم که سرور از سخت افزارهایی تشکیل شده که نرم افزارهایی روی آن نصب می‌شود تا سرویس های موردنظر به کلاینت و کاربر ارایه شود. اینکه چه سخت افزاری رای سرور انتخاب کنیم و چه نرم افزار و سیستم عاملی روی آن نصب کنیم، به نیازهای ما بستگی دارد. انتخاب و کنار هم گذاشتن سخت افزارهای مورد نیاز را کانفیگ سخت افزاری سرور می‌گویند. و روی این سخت افزارهای چه سیستم عامل و نرم افزارهایی با چه رول و ویژگی هایی نصب کنیم، کانفیگ نرم افزاری سرور گفته می‌شود.
کانفیگ سرور چه از نظر سخت افزاری و چه از نظر نرم افزاری باید به درستی و دقیق انجام شود تا هم از هزینه هایی که به دلیل اشتباه در کانفیگ سرور به وجود می‌آید جلوگیری کنیم و هم حداکثر سرعت و کارایی را از سرور داشته باشیم.
انواع سرور از لحاظ سخت افزاری
سرورها از نظر ظاهری و Form Factor به سه نوع تقسیم بندی می‌شوند. در ادامه به معرفی انواع سرور از لحاظ سخت افزاری می‌پردازیم:
انواع سرور و کاربرد آنها
کامپیوترها سرویس های متفاوتی لازم دارند در نتیجه انواع مختلفی سرور هم وجود دارد مثل پرینت سرور، فایل سرور، سرور شبکه، دیتابیس سرور، وب سرور، DNS سرور، FTP سرور و …
گفتیم که کاربرد سرور در ارایه سرویس‌ها است در نتیجه سرور نباید خاموش شود. وقتی هم که سرور ایرادی پیدا کند تمام کاربران و شبکه و شرکت دچار مشکل و اختلال می‌شوند. در نتیجه در سرورها ویژگی Fault Tolerance یا مقاومت در برابر خرابی، بسیار مهم است.
Tower Server یا سرور ایستاده
Tower Server یا سرور ایستاده، ظاهری شبیه به کیس دارند و اگر شرایط داشتن رک و اتاق سرور و کولینگ مناسب را ندارید، می‌توانید از سرورهای ایستاده یا Tower استفاده کنید. البته می‌توانید سرورهای تاور را به صورت نصب شده در رک هم استفاده کنید.
Rackmount Server یا سرور خوابیده
Rackmount Server یا سرور خوابیده، در رک قرار می‌گیرند و به همین دلیل رک مونت نامیده می‌شوند. میزان ارتفاع در رک ها با یونیت مشخص می‌شود و سرورهای رک مونت بسته به نوع و مدلشان ممکن است یک یا دو یا چهار یونیت را در رک اشغال کنند.
با خواندن مطلب”انواع سرورهای hp” با انواع سرورهای ایستاده و رک مونت اچ پی آشنا می‌شوید.
Blade Server یا سرور تیغه ای
Blade Server یا سرور تیغه ای بسیار کوچک هستند و به دلیل ماهیت ماژولار بودنشان امکان ارتقا دارند. Blade Server شبیه به سرورهای رکمونت است و در یک انکلوژر با استوریج و کولینگ قرار می‌گیرند و سیستم های Balde System را تشکیل می‌دهند.
Web server درخواست های صفحات وب را به چندین کلاینت و از طریق مرورگر وب پاسخ می‌دهد. وب سرور ممکن است سرور Apache HTTP و یا Microsoft IIS را اجرا کند که هر دو دسترسی به وب سایت ها را از طریق اینترنت می‌دهند.
برخی از نرم افزارهای وب سرور عبارتند از:
- Apache Web Server
- Nginx
- Boa Webserver
- FoxServ Web Server
- Lighttpd
- Microsoft’s Web Server, IIS
- Savant
- Tomcat
پرینت سرور چیست
پرینت سرور سروری است که پرینتر متصل به آن توسط دیگر کاربران همان شبکه برای کارهای چاپ استفاده می‌شود. پرینت سرور دسترسی به یک یا چند پرینتر متصل به شبکه را برای کاربر فراهم میکند.
Print Server برای جاب های پرینت، صف تشکیل می‌دهد و ممکن است بر اساس نوع جاب و یا فردی که پرینت را می‌خواهد، اولویت در صف لحاظ کند.
اساسا به دلیل نوع کار پرینت سرور نیازی نیست کامپیوتر و یا سروری که مسئول مدیریت پرینترها است، پر سرعت باشد.
برای آشنایی با پرینت سرور، مقاله “پرینت سرور چیست؟” را مطالعه نمایید.
سرور ایمیل چیست
میل سرور برنامه ای است که از کاربر لوکال و یا اراسال کننده ریموت، ایمیل های دریافتی را می‌گیرد (توجه داشته باشید که این کابران باید در یک دامنه باشند) و ایمیل های خروجی را ارسال میکند.
سرور ایمیل، کامپیوتر مرکزی است که میل های الکترونیکی – email کلاینت های یک شبکه را نگهداری و ارسال و دریافت میکند. سرور ایمیل شبیه به دفتر پست است که نامه ها را نگهداری میکند و به مقصدشان می‌فرستد. Mail سرور در واقع یک نوع Virtual Post Office است یعنی ایمیل ها قبل از ارسال به کاربر ذخیره و مرتب می‌شوند. وقتی نامه فردی را می‌خواهید ایمیل سرور آن را برایتان فراهم میکند.
سرور ایمیل ممکن است برنامه‌ای مانند Exim یا iMail را اجرا کنند که سرویس های SMTP برای ارسال و دریافت فراهم می‌کنند.
آدرس سرور ایمیل و اطلاعات دیگر باید توسط فراهم کننده ایمیل به شما داده شود. وب سایت تامین کننده ایمیل، این اطلاعات را به صورت آدرس های SMTP و POP3 می‌دهد. برای آشنایی بیشتر با ایمیل سرور، مطلب “Mail Server چیست؟” را بخوانید.
proxy server چیست
proxy server تمام صفحاتی که کاربر از طریق شبکه استفاده کرده را کش Cache میکند تا اگر کاربر دوباره خواست همان صفحه را ببیند، آن را سریعتر لود میکند تا استفاده از پهنای باند شبکه را کم کند. اگر صفحه درخواستی کاربر در پروکسی سرور نباشد، پروکسی سرور با استفاده از آی پی آدرس خودش به آن صفحه دسترسی می‌یابد. حالا آن را کش میکند و سپس به کاربر می‌دهد. پس با پنهان کردن اطلاعات درخواست کننده، کار را برای شناسایی او سخت و یا غیرممکن میکند. با این کار در واقع هم مثل یک فایروال عمل میکند و امنیت را برای شما فراهم میکند، و هم سرعت بالا و مصرف پهنای باند پایین را ممکن میکند.
